Macar mitolojisi, efsaneleri, masalları, olağanüstü öyküleri, insanüstü varlıkları ve tanrıları içeren bir anlatılar ve derlemeler bütünüdür.
Macar mitolojisi Ural kökenli ana kaynağın yanında, Macarların (onlarla birlikte Onogurların) Batıya doğru göçü esnasında Altay kökenli Türk halk inanışlarından etkilenmiştir. Nihayet Avrupa'da yaklaşık olarak bugünkü Macaristan topraklarına yerleşip çevre kültürlerle etkileşimleri sonucu Avrupa mitolojilerinden ciddi anamda motif ve figür edinmiştir.
Dünya üç katmanlı olarak düşünülmüştür:
Dünyanın merkezinde Yaşam Ağacı (Világfa/Életfa) bulunur. Onun dalları Gökyüzünü (Üst-Dünya’yı) kaplar. Kökleri yeraltına kadar iner.
Yaşam Ağacının meyveleri altın elmalardır. Altın sözcüğü Azeri dilinde Qızıl (Kızıl) sözcüğü ile karşılanır. Türk mitolojisindeki Kızıl-Elma anlayışı bu bağlamda Macar mitolojisi ile bağlantılıdır.
Tanrılar ve iyi ruhlar burada yaşar.1 En önemli varlık Isten’dir. Bu sözcük Macar dilinde günümüzde Tanrı demektir.
Güneş ve Ay yine burada yaşarlar. Gökyüzü Yaşam Ağacının ayakta tuttuğu büyük bir çadır olarak düşünülür. Gökyüzündeki yıldızların ise tıpkı çadırdaki gibi ışık delikleri olduğu kanaati vardır.
Burada insanlar ve masal kahramanları yaşar. Su, Yer ve Orman ruhları Macar halk inanışlarında önemli bir yer tutar.
Kötü ruhların ve ölmeden önce kötülük yapanların ruhlarının ve şeytanların mekanıdır. Ördög burada en önemli kişilik olarak yer alır. Kötülüğe dair her şeyin yaratıcısıdır. Yer altı aleminin yöneticisidir. Türk mitolojisindeki Erlik karakterinin birebir karşılığıdır.
Türklerin Tengricilik anlayışı, Zerdüştlükten etkilenen şamanist gelenek ile Ural ve Moğol inanışları eski Macar dini üzerinde belirleyici olmuştur.2 Táltos şamanlara verilen addır. Onların ruhları Dünya katmanları arasında yolculuk yapabilir: Onların hayat ağacının dallarını tırmanabilirler, ruhlarla iletişim kurabilirler. Cinleri ve şeytanları, kötü ruhları kovabilirler.
Bunların dışında Ügyek ve Emese adlı bir karı koca Macarların atası olarak kabul edilir. Emese rahminden bir ırmak aktığını rüyasında görmüştür ve aynı rüyada Turul kuşu tarafından hamile bırakılmıştır. Bir şaman rüyayı yorumlayarak oğlunun Macar Devletini kuracağını söylemiştir. Doğan çocuğa Álmos adı verilmiştir. Adının anlamı Rüya veya Almış (mecazen rüyada alınan) demektir. Macar hanedanını kurmuştur.
Csodaszarvas adlı bu kutsal hayvan, Türk kültüründeki Alasığın / Alageyik kavramı ile büyük benzerlikler gösterir. Hunor ve Magor onun peşinden giderek Macar yurdunu bulmuşlardır. Macarların yol göstericisi olarak kabul edilir.
Kutya, Macar dilinde köpek anlamına gelir ve kutsal bir hayvan olarak görülür. Köpekler cenaze, ölüm yıldönümleri gibi zamanlarda kurban edilirdi. Yeraltına ruh taşıyan varlıklar olarak algılanırlardı. Ayrıca Macarların atalarının köpekten türediğine de inanılırdı.6 Kelime kökeninde Türkçe Kut kavramının bulunması bu bakımdan ilgi çekicidir. Türk kültüründeki Barak Ata ve Moğollardaki Nokay Eçege kavramlarına benzer.
Zoltán Pintér: Mitológiai kislexikon. Szalay Könyvkiadó és Kereskedőház Kft., 1996.
The title means: “Remnants of shamanistic beliefs in Hungarian folklore”.
The title means: “Uralic peoples. Culture and traditions of our linguistic relatives”; the chapter means “Linguistical background of the relationship”.
The title means “Shamans in Eurasia”, the book is written in Hungarian, but it is published also in German, Estonian and Finnish. Site of publisher with short description on the book (in Hungarian)
Türk Attila Antal: A szaltovói kultúrkör és a magyar őstörténet régészeti kutatása. In.: Középkortörténeti tanulmányok 6. A VI. Medievisztikai PhD-konferencia (Szeged, 2009. június 4-5.). szerk.: G. Tóth P. –Szabó P. Szeged (2010) 284–285, és 5. kép,
Orijinal kaynak: macar mitolojisi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
András Róna-Tas, Hungarians and Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early Hungarian History , Central European University Press, 1999, p. 366 ↩
The title means: “Uralic peoples / Culture and traditions of our linguistic relatives”; the chapter means “The belief system of Uralic peoples and the shamanism”. ↩
Encyclopedia Mythica - "Hadur" ↩
Takács, György. Babba Mária - adalékok a magyarság őshitének istenanya alakjához. Debrecen: Főnix könyvek, 71. o (2002). ISBN 963-86315-1-1 ↩
Bahaaddin Ögel, Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları - "Tazı Ata" ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page